شهرستان برخوار شامل دو بخش مرکزی و بخش حبیب آباد می باشد. بخش مرکزی شامل چهار شهر به نام های دولت آباد، خورزوق، دستگرد، سین و روستای محسن آباد می باشد.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت بخش مرکزی شهرستان برخوار برابر با ۹۷،۶۷۸ نفر بودهاست.
دولت آباد:
شهر دولت آباد مرکز شهرستان برخوار است که در فاصله ١٩ کیلومتری شمال اصفهان قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ١۵۶٠ متر است و در سرشماری سال ١٣٩۵ ،۴۰،۹۴۵ نفر جمعیت داشتهاست.
این شهر پیش از سلسله صفویان به صورت قلعه کوچک دارای چند خانوار بوده است. پس از سیل بزرگی که روستاهای همجوار چون دره بتکاآباد و صالح آباد را فرا میگیرد، دولت صفوی آن روستاییان را به این قلعه کوچ میدهد و به عمران و آبادی آنجا میپردازد از آن تاریخ به بعد این محل به نام دولت آباد نامیده میشود. شهر دولت آباد تا دهه گذشته دارای ۴ محله بنام های محله گرگو ، محله شاه نشین ، محله سَر جوب ، محله شتر خوان بوده است.
گسترش شهر دولت آباد به عنوان مرکز بخش و توسعه فیزیکی و افزایش جمعیت آن طی سالهای اخیر بدلیل موقعیت خاص مکانی آن است. مکانی که از یک طرف دسترسی به کلانشهر اصفهان را امکان پذیر ساخته و از طرف دیگر سایر مراکز شهری و روستایی منطقه برخوار را به هم پیوند می دهد بطوریکه در مدت زمانی کمتر از ٢٠ سال سطح شهر تا دو برابر افزایش و مراکز روستایی مجاور را نیز در بر گرفته است. روستاهایی مانند: لودریچه، کربکند و زمان آباد امروزه در دل شهر دولت آباد قرار دارند.
خورزوق:
شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان برخوار در استان اصفهان است. این شهر در ارتفاع ۱۵۷۲ متری از سطح دریا قرار دارد که از ارتفاع اصفهان ۳ متر کمتر است. این شهر در ۲ کیلومتری شمال اصفهان و تا تهران ۴۱۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۲۹۱۵۴ نفر جمعیت داشته است.
محلههای این شهر که از روستاهای سابق تشکیل شده است عبارتاند از: خورزوق، دلیگان، اسلامآباد و مجتع مسکونی سیمرغ. سفره قلمکار یکی از مهمترین صنایع دستی است که در محله دلیگان درست میشود.
دستگرد:
شهر دستگرد یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان برخوار است. نام آن به صورتهای دَسْتْجِرْد و دستگردبرخوار هم ضبط شدهاست. جزء گرد/ کرد/ جرد در این اسامی، از «کرت» فارسی باستان، به معنای ساخته و پرداخته، گرفته شدهاست و دستگرد یعنی شهر ساخته دست. . در حدود ۱۳۳۰ خورشیدی، دستگرد ۱۱۹۵ تن جمعیت داشت، از تولیداتش غلات و پنبه و پشم و روناس بود و بافت قالی و کیش (نوعی پارچه کتانی) در آن رواج داشت. جمعیت این شهر در سرشماری سال (۱۳۹۵) ۱۷،۷۷۵ نفر بوده است و اهالی آن شیعه دوازده امامی هستند.
این شهرستان پیش از سال ۱۳۲۹ خورشیدی، آبادی دستگرد و مرکز دهستان برخوار بود و برخوار بخش حومه و تابع استان اصفهان بود. در این سال، آبادی دستگرد شهر شد و با تشکیل شهرستان برخوار و میمه در تیر ۱۳۶۸ و بخش برخوار در فروردین ۱۳۷۹، تابع شهرستان و بخش مذکور گردید. این شهر در مشرق شهرستان برخوار در حدود پانزده کیلومتری شمال شهر اصفهان، در کنار راه اصلی اصفهان ـ دولتآباد (مرکز شهرستان برخوار)، و در دشت بلندی قرار دارد. دستگرد از طریق دو راهی حبیبآباد، به اردستان و نائین مرتبط میشود. با وسیع شدن شهر اصفهان اینک در ۱۳ کیلومتری شمال شهر اصفهان قرار دارد. موقعیت دستگرد از نظر آب و هوا خشک و بیابانی و سرد است.
از جمله اماکن قدیمی این شهر امامزاده ادهم و مسجد جامع هستند. مردان آن بیشتر شغل کشاورزی دارند البته در چند سال اخیر این آمار رو به کاهش است. بیشتر تخصص آنها در امر کشاورزی در کشت صیفی جاتی مانند هندوانه و خربزه میباشد. صنایع دستی این شهر عبارتند از: مینا کاری، گلیم بافی، منبت چوب، مینیاتور، قلمزنی و گیوه دوزی و فرشبافی با طرحهای اصفهانی و نائینی.
سین:
سین یکی دیگر از شهرهای بخش مرکزی شهرستان برخوار است که در فاصله تقریباً ۱۰ کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان قرار دارد.
وجه تسمیه سین یا سئنه واژه ای پهلوی و به معنای مبارک و فرخنده می باشد. مانند سیمرغ که در اصل سینمرغ ( به معنای پرنده مبارک )بوده که به مرور زمان به سیمرغ تبدیل شده است ، بنابراین سین به معنای مکانی مبارک می باشد . البته در افواه مردم سین رایج است که چون شاهزاده خانمی به نام سیمین مناره سین را ساخته ، کم کم سیمین به سین تبدیل شده است و یا اینکه سین به معنای آهوی کوچک می باشد که شاید اشاره به این داشته باشد که زمانی دراین مکان آهوان زندگی می کرده اند که به مرور زمان از بین رفته اند.
در این شهر مسجدی با مناری مرتفع( حدود ۲۲ متر ) وجود دارد که این منار از میانه کج شده و در قدیم الایام همانند منارههای محله جویباره اصفهان افزون بر اذان گویی، بر فراز آن آتش برمیافروختند تا کاروانیان گمگشته در بیابان بتوانند راه خویش را به سوی آبادی و شهر اصفهان باز جویند. در پایین این منار کج، کتیبهای منقوش به تاریخ ۵۲۶ هجری قمری (عصر سلجوقی) قرار دارد که از منظر تاریخی این کتیبه را قدیمی تر از کتیبه موجود در مسجد جامع اصفهان مینمایاند. این درحالی است که به گفته مورخین تا پیش از این کتیبه موجود در مسجد جامع اصفهان قدیمیترین کتیبه تاریخ دار ایران دانسته میشدهاست. همچنین در منابع تاریخی آمده که یکی از جنگهای سلطان جلال الدین خوارزمشاه با سپاهیان مغول در پای همین منار تاریخی سین صورت گرفتهاست.
روستای سین که چند سالی است به شهر تبدیل شده تا پیش از ساخت جاده اصفهان-گز-مورچه خورت در زمان شاه عباس صفوی، اولین منزل بارانداز در جاده قدیم اصفهان-ری بود که در فاصله ۳ فرسنگی شمال شهر اصفهان قدیم قرار داشت. به بیان دیگر برای بازرگانان و مسافرینی که از ری عازم اصفهان بودند روستای سین آخرین منزلگاه پیش از ورود به شهر اصفهان بود. پس از انتخاب شهر اصفهان به عنوان پایتخت ایران، شاه عباس بزرگ تصمیم به گسترش شهر برای اسکان امرا، دیوان سالاران و دیگر مردم مهاجر به پایتخت جدید گرفت که این گسترش، بیشتر به سمت غرب شهر اصفهان قدیم و اراضی بالادست رودخانه زاینده رود بود، به گونه ایی که حدود غربی شهر اصفهان قدیم با افزوده شدن میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، خیابان چهارباغ و محله عباسآباد (که برای اسکان جمعی از اهالی تبریز ساخته شد) و اتصال آن به محله تاریخی لنبان، گسترش زیادی به سمت بالا دست رودخانه پیدا کرد.
این گسترش کالبد شهر به سمت غرب باعث شد تا شاه عباس دستور عمران جاده ایی جدید برای تسهیل رفت و آمد کاروانیان و اهالی پایتخت جدید با شمال کشور را صادر نماید که نتیجه این تصمیم ساخت جاده ایی (به همراه کاروان سراهایی) بود که از غرب اصفهان آن زمان شروع میشد و پس از گذر از شهر گز فعلی به مورچه خورت میرسید. هم اینک آزاد راه معلم و در ادامه آن اتوبان اصفهان-تهران تا مورچه خورت در راستای همین جاده عباسی قرار دارد. با ساخت این جاده در غرب شهر تاریخی گز، مسیر باستانی اصفهان-سین-مورچه خورت اهمیت خود را رفته رفته از دست داد و منزلگاهی برخوردار از مسجدی کتیبه دار با مناری آتشگاه که محل وقوع یکی از بزرگترین و سرنوشت سازترین جنگهای تاریخ ایران بود در گذر ایام به فراموشی سپرده شد.
شغل اصلی مردم شهر سین کشاورزی بوده و همان کشاورزان نیز به دامداری و پرورش گاو و گوسفند مشغول هستند.محصول اصلی کشاورزی این شهر خربزه میباشد. همچنین پرورش اسب در این شهر موفقیت های چشم گیری داشته و این شهر محل پرورش اسب های فاخر و بسیار عالی می باشد. از جمله مشاغل دیگر در این شهر میتوان به کارگاه های قنادی متعدد، تولید انواع کیک و شیرینیجات، تولید تخمه افتاب گردان، کارگاه های تولید آجیل،کارگاه های لبنیات و تولید فرآورده های لبنی نیزاشاره کرد.
قرارگاه خاتم الانبیا القرانی که در تاریخ ۱۵اردیبهشت هزار و چهارصد بر قرار شد یکی از قرار گاه هایی میباشد که به تازگی در مسجد امام حسن مجتبی تاسیس شده و هدف آن ترویج فرهنگ و ارتقای سطح علمی و قرآنی جوانان میباشد.
روستای محسن آباد
محسنآباد، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان برخوارمی باشد .جمعیت این روستا در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۴۲۱۷ نفر بودهاست.